De Watertoren
De 62,5 meter hoge, als rijksmonument beschermde watertoren van Dirksland is eigendom van de gemeente Goeree-Overflakkee. De watertoren staat sinds 2009 leeg en verkeert in een redelijke technische staat. De doelstelling van de Stichting Watertoren Dirksland is om de watertoren te restaureren en weer een bestemming te geven.
De Watertoren in het kort
Goeree-Overflakkee werd begin 1940 aangesloten op het waterleidingnet. In 1939 startte men met de bouw van de watertoren in Dirksland, voor de opslag van water en het regelen van de waterdruk. Voor het ontwerp tekende architect J. Gerber. De stijl waarin de toren is gebouwd, is verwant aan de Delftse School. De watertoren in Dirksland is het vroegste voorbeeld in de watertorenbouw in deze stijl. Pas twee jaar later kon de bouw voltooid worden.
De watertorens van Dirksland en Zuidzijde waren een belangrijk onderdeel van het waterleidingnet. Door nieuwe technieken werd de functie van de watertoren voor watervoorziening overbodig. In 2002 is de watertoren aangewezen als Rijksmonument, want watertorens zijn erfdragers van een industrieel tijdperk.
Het ontwerp en de ligging
Vanaf het midden van de jaren 1920 komt als reactie op met name het Functionalisme deze traditionalistische bouwtrant op, die tot na de oorlog zijn invloed houdt. Hoewel deze bouwtrant weids verspreid is, is het aantal voorbeelden in de watertorenbouw vrij beperkt. De watertoren van Dirksland betreft het vroegste voorbeeld hiervan.
Het middendeel van het eiland Goeree-Overflakkee is met de bouw van deze toren in het centraal op het eiland gelegen Dirksland, vlak voor de oorlog aangesloten op het waterleidingnet. De watertoren ligt op ruime afstand van de bebouwde kommen van de dorpen Dirksland en Sommelsdijk, nabij de kruising Staakweg\Staverseweg en Korteweegje. Het vlakke landschap en het grotendeels ontbreken van omliggende bebouwing maken dat het gebouw vanuit de wijde omgeving zichtbaar is. Het silhouet van de toren is hierop afgestemd.
De techniek
In baksteen (Vlaams verband) opgetrokken ronde watertoren met een hoogte van 62.5 meter afgedekt door een uitkragend, kegelvormig, in oorsprong met koper en thans door bitumen gedekt dak met daarop een lantaarn en een ranke, met koper beklede naaldspits met een bolbekroning. Een bijzondere vorm is verkregen door de torenschacht een entasis te geven, waardoor deze refereert aan een Griekse zuil.
De toren heeft een rondboogentree met een dubbele deur. Het inwendige van de toren wordt van licht voorzien door kleine vensters met stalen ramen met rollagen met afzaten die gelijkmatig over de toren verdeeld zijn. Op de begane grond bevinden zich rondom, laag aangezette, rechthoekige vensters; in de torenschacht staan zeer smalle, boven elkaar geplaatste vensters; ter hoogte van het reservoir zijn grotere vensters gezet. Vlak onder de uitkragende betonnen dakrand bevindt zich rondom nog weer een reeks rechthoekige vensters, die de schacht afsluiten.
Inwendig heeft de toren een betonnen draagconstructie bestaande uit een achttal betonnen pijlers tegen de wand en vier vrij in de torenschacht staande rechthoekige kolommen. Hierop rust het betonnen vlakbodemreservoir met een inhoud van 575 m3. De oorspronkelijke inventaris is nog aanwezig. Via een open, ruim opgezette bordestrap is het reservoir en de kap te bereiken. De schacht, die een diameter van bijna tien meter heeft, is door het ontbreken van tussenniveaus ruim van opzet.
Waardering
De watertoren is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de architectuurhistorische en de situationele waarde.
-
De watertoren is van cultuurhistorische waarde vanwege zijn betekenis voor de geschiedenis van de watervoorziening op het eiland Goeree-Overflakkee en als een bijzonder voorbeeld van een gebouwentype.
-
De watertoren is van architectuurhistorische waarde vanwege zijn zorgvuldig vormgegeven uiterlijk in de stijl van de Delftse School, als een belangrijk werk in het oeuvre van de architect J. Gerber, als een bijzondere voorloper van Delftse Schoolarchitectuur in de watertorenbouw en als één van de hoogste watertorens in Nederland.
-
De watertoren is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid.
-
De watertoren heeft situationele waarde vanwege de bijzondere ruimtelijk-functionele en visuele positie die de toren inneemt in het vlakke polderlandschap van Goeree-Overflakkee, waardoor het ook van belang als een bijzonder "landmark".
